Opactwo Cystersów w Sulejowie woj. łódzkie

Nadszedł czas abym opisała ten zakątek woj. łódzkiego który jest związany z działalnością Cystersów czyli Sulejów.
W Sulejowie byliśmy we wrześniu ubiegłego roku i była piękna pogoda, idealna do wędrowania.
Zaczynamy wycieczkę.

Sulejów - miasto w powiecie piotrkowskim, województwie łódzkim, siedziba gminy Sulejów, nad rzeką Pilicą i Radońką.

Według danych z 2015 roku miasto liczyło 6334 mieszkańców.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. piotrkowskiego. 

Po zbudowaniu w latach 1969–1973 tamy na Pilicy w Smardzewicach - w pobliżu Tomaszowa Mazowieckiego, i spiętrzeniu rzeki, w pobliżu miasta powstał Zalew Sulejowski.
Prywatne miasto duchowne, własność opactwa cystersów w Sulejowie położone było w końcu XVI wieku w powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego.

Według rejestru zabytków na listę wpisano:

zespół opactwa cystersów, XII-XIV w., XVIII w., nr rej.: 569 z 16.09.1971 oraz 429 z 17.08.1992

a w nim:

• kościół parafialny pw. św. Tomasza, siedziba parafii
• skrzydło klasztorne z kapitularzem
• arsenał z basztą Opacką
• zabudowania gospodarcze
• baszta Muzyczna
• brama Krakowska
• baszta Attykowa
• baszta Rycerska
• baszta Mauretańska
• pozostałości młyna
• obwód warowny – mury
• teren klasztoru i pozostałości ogrodu

Zespół klasztorny opactwa cysterskiego w Sulejowie - położony w Podklasztorzu - obecnie dzielnica Sulejowa, jeden z najlepiej zachowanych zespołów cysterskich w Polsce, będący zabytkiem architektury romańskiej.

22 października 2012 roku obiekt został wpisany na listę Pomników historii.

Fundacja klasztoru miała miejsce rzekomo w roku 1176, najprawdopodobniej jednak dopiero kilkanaście lat później.

Dokonał jej książę Kazimierz II Sprawiedliwy, sprowadzając zakonników z opactwa Morimond w Burgundii - obecnie w Szampanii, i przeznaczając im ziemie położone nieopodal przeprawy przez Pilicę w Sulejowie. 

Inicjatywę księcia wsparli, także finansowo, biskup krakowski Fulko oraz arcybiskup gnieźnieński Piotr Łabędź, szczególnie zasłużony opiekun konwentów cysterskich.

Legenda o powstaniu klasztoru mówi o polowaniu księcia Kazimierza w porastającej tę okolicę puszczy. 

Książę miał się podczas pogoni za jeleniem odłączyć od drużyny. 

Tymczasem nadeszła silna burza. 

Szukającego - wśród wichury, błyskawic i zacinającego ulewnego deszczu - otuchy w modlitwie księcia dobiegł z nieba głos: "Zbuduj w tym miejscu kościół, a doprowadzę cię do sług twoich".
Słysząc to, książę padł na ziemię i przyrzekł spełnić wolę Bożą.

Gdy wstał, ujrzał wokół siebie dwanaście lwów, które doprowadziły go do dworzan. 

Na pamiątkę tego zdarzenia miano umieścić w kościele dwanaście rzeźb lwów.

Kazimierz Sprawiedliwy przekazał cystersom wieś Sulejów, leżącą na szlaku handlowym łączącym północ i zachód Europy z Rusią.
We wsi była komora celna, przy której funkcjonował spory targ, zatem posiadłość ta przynosiła niemały dochód.

Cystersi dostali od księcia także kilka innych wsi.
Kilka lat później zakonnicy dokonali komasacji gruntów, wymieniając z księciem wsie, co doprowadziło do uzyskania dwóch zwartych kompleksów dóbr, wokół Sulejowa i Bałdrzychowa.
Konsekracja pierwszego kościoła klasztornego według miejscowej tradycji odbyła się 8 sierpnia 1178 roku.

Klasztor został uszkodzony podczas I wojny światowej, a kościół podczas kolejnego pożaru w 1923 roku.

Prace konserwatorskie przeprowadzono w latach 1923 - 1925. 

Były też plany umieszczenia w budynkach opactwa szkoły gospodarstwa wiejskiego, jednak nie zostały one zrealizowane.

W czasie II wojny światowej także nie obyło się bez zniszczeń, stąd kolejne prace konserwatorskie przeprowadzono w latach 1946 - 1950.
W roku 1950, staraniem lokalnego społeczeństwa i miejscowego nauczyciela Zacheusza Misiurskiego, urządzono w kapitularzu niewielkie muzeum.

Natomiast we frontowych zabudowaniach gospodarczych w latach 70. XX w. mieściło się schronisko turystyczne. 

W roku 1981, po ich remoncie i częściowej odbudowie, urządzono tam ośrodek szkoleniowo - wypoczynkowy - z wewnętrznym basenem, łódzkiego środowiska inżynierów budownictwa skupionego w Naczelnej Organizacji Technicznej - NOT. 

Obecnie jest hotel "Podklasztorze".

Kościół i obiekty klasztorne zostały zwrócone cystersom w 1986 roku. 

W dawnym opactwie znajduje się przeorat zwykły obsadzony przez zakonników z Wąchocka. 

Kościół, którego murom dodatkowo zagroziło powstanie Zalewu Sulejowskiego, od 1990 roku był intensywnie restaurowany, w roku 2007 renowacja została praktycznie ukończona.

Klasztor:

Do naszych czasów zachowało się tylko wschodnie skrzydło klasztorne, będące najstarszą częścią claustrum.

Obejmuje ono zakrystię i kapitularz.

W kapitularzu, który zachował cechy romańskie obecnie mieści się muzeum, zawierające cenne eksponaty: obraz Kazimierza Sprawiedliwego, obraz opata Schenkinga, unikalny tryptyk przedstawiający Trójcę Świętą z pierwszej połowy XVI w. oraz liczne szaty liturgiczne. 

Muzeum podczas naszego zwiedzania było zamknięte.

Po skrzydle południowym pozostały fundamenty i ściana południowa, po zachodnim tylko fundamenty.

Kościół:

Kościół pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego został wzniesiony prawie w całości z piaskowca szydłowieckiego - mury zewnętrzne, elementy konstrukcyjne i dekoracyjne, reszta z cegły.

Nad dawnym wejściem bocznym znajduje się romański tympanon z końca XII w. przedstawiający płaskorzeźbiony krzyż wczesnochrześcijański, po bokach którego jest słońce, księżyc i ptak jako symbole śmierci Chrystusa.

Nad romańskim portalem wejścia głównego umieszczony jest maswerk z XIII wieku.

Wnętrze jest późnoromańskie. 

Ołtarz główny, rokokowy, wykonany w 1788 r.

Pomiędzy jego sześcioma filarami stoją cztery figury ewangelistów wraz z atrybutami.

Cztery ołtarze boczne nawy głównej i umieszczone w nich obrazy ufundowane zostały przez opata Stanisława Zarembe, którego herb znajduje się w retabulum ołtarza Matki Boskiej Łaskawej.

W kościele znajduje się:

• Ołtarz Matki Bożej Pocieszenia z Dzieciątkiem Jezus na ręku – z 1643 r. – styl wczesnobarokowy.
• Ołtarz św. Bernarda z Clairvaux – z 1646 r.
• Ołtarz św. Tomasza Kantuaryjskiego – z 1644 r.
• Ołtarz św. Benedykta – z 1645 r.

Stalle:
Po obu stronach wschodniego przęsła nawy głównej znajdują się stalle z II poł. XVIII w., dwukondygnacyjne o bogatej dekoracji snycerskiej zaplecków i przedpiersi.

W rogach wiszą obrazy w pięknych rokokowych kartuszach przedstawiające papieży.
Sulejowskie organy:

Powstały w XVII w. i poddawane były udoskonaleniom. 

Wykazują podobieństwa do organów kościoła cysterskiego w Wąchocku i być może są dziełem tego samego organmistrza i warsztatu snycerskiego.

Od 2004 roku koncerty w cysterskim kościele są częścią Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej „Kolory Polski” organizowanym przez Filharmonię Łódzką im. Artura Rubinsteina.

Ambona:

Drewniana, polichromowana, otoczona balustradą, zwieńczona baldachimem i zdobiona rzeźbą św. Tomasza Katuaryjskiego wśród aniołów z II poł. XVIII w.

Ruiny pomieszczeń klasztornych:

Ząb czasu nie oszczędził dawnych pomieszczeń klasztornych w których spali biali mnisi i spędzali czas wolny od zajęć i modlitwy.

Mowa o dormitorium.

Wokół obiektu zachowało się sześć baszt obwodu warownego:

Baszta muzyczna - w kształcie walca

Baszta Attykowa - z flankami

Baszta Mauretańska - najstarsza baszta

Baszta Opacka - z przylegającym arsenałem

Baszta Rycerska

Baszta Krakowska - najwyższa, wjazdowa

I tak doszliśmy do końca naszej wędrówki, bardzo ciekawej i owocnej w mnóstwo zdjęć.

Zachęcam jeśli tylko będziecie w pobliżu koniecznie odwiedźcie Opactwo Cystersów w Sulejowie.

Artykuł dzięki stronie Klasztoru o. Cystersów w Sulejowie.
Wrzesień 2018 rok.