Ruiny rezydencji pałacowej - Zamek Krzyżtopór w Ujeździe

Wszyscy nazywają Krzyżtopór zamkiem bo tak wygląda, ale tak naprawdę jest on pałacem, który to pałac odwiedziliśmy w sierpniu i mnie osobiście zauroczył, zakochałam się w nim na zabój.
Miłość moją "przyćmiły" tylko 365 okna - podobno - i kto by je mył, hi hi, wszak kobietą jestem.
Niemniej jednak nie wiem do końca czy w pałacu były już szyby i tylko to miłość moją utrzymuje dalej na wysokim poziomie.
No dobra pożartowaliśmy a teraz trochę szczegółów historycznych.

Krzyżtopór - dawniej Krzysztopór – ruiny powstałej w 1 połowie XVII wieku rezydencji pałacowej otoczonej fortyfikacjami bastionowymi położonej w miejscowości Ujazd w województwie świętokrzyskim.

Była to największa budowla pałacowa w Europie przed powstaniem Wersalu. 

Od 2018 posiada status pomnika historii.

Pomnik historii – jedna z czterech form ochrony zabytków w Polsce, określonych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Status pomnika historii ustanawiany jest w drodze rozporządzenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Obiekt o cechach architektury typu palazzo in fortezza składał się z trzech podstawowych części: zespołu pałacowego z zabudowaniami gospodarczymi, założenia obronnego z fortyfikacjami typu bastionowego i z założenia ogrodowego typu włoskiego

położonego poza obrębem fortyfikacji. Krzyżtopór wzniesiono na planie pięcioboku, z bastionami na narożach.

Budulcem był kamień i cegła.

Oś założenia stanowiła wieża bramna i bastion zwany Wysokim Rondlem z ośmioboczną wieżą. Trzypiętrowy pałac zbudowano na planie prostokąta z eliptycznym wewnętrznym dziedzińcem.

Dobra Iwaniska w skład których wchodził Ujazd, należały pierwotnie - to jest już w XII w. - do klasztoru cystersów w Jędrzejowie.

W XV w. włości te stały się własnością Oleśnickich. 

Dalsze losy Ujazdu wiążą się już z rodem Ossolińskich. 

Na początku XVII w. dobra te trafiły na krótko w ręce Jana Zbigniewa Ossolińskiego pana na Ossolinie, który w 1587 r. przekazał ten majątek synowi Krzysztofowi w prezencie ślubnym. Krzysztof zrezygnował na rzecz majątku Iwaniska z dóbr mieleckich, które przeszły w ręce jego starszego brata Maksymiliana.

Trasy zwiedzania dla turystów

Tym samym Iwaniska wraz z Ujazdem stały się w 1619 r. własnością Krzysztofa Ossolińskiego.

Zbudowany w latach 1627–1644 przez wojewodę Krzysztofa Ossolińskiego, nigdy nie został w pełni ukończony.

Jest to obszerny zamek w stylu włoskim typu palazzo in fortezza. 

W 1894 roku Stanisław Tomkowicz przypisał autorstwo projektu budowniczemu znanemu jako Lauretius de Sente - Wawrzyniec Senes. 

Od strony północnej przylegały do zamku ogrody w stylu włoskim.

Mimo że Krzysztof Ossoliński był trzykrotnie żonaty miał tylko jednego syna z pierwszego małżeństwa - Krzysztofa Baldwina.

Krzysztof w 1648 r. wyruszył z zastępem 100 husarzy na wyprawę wojenną i w krwawej bitwie pod Zborowem w 1649 r. zginął trafiony strzałą.
Od tej chwili Krzyżtopór przechodził z rąk do rąk.

W okresie powojennym Krzyżtopór stał się własnością Skarbu Państwa, jednak dopiero w 1991 r. obiekt z wyznaczonymi szlakami udostępniono turystom.

Od 2007 r. opiekę nad zamkiem sprawuje Urząd Gminy w Iwaniskach.

Teraz już każdy turysta może zapoznać się z dziejami i wielkością rodu Ossolińskich, fantastycznym bogactwem magnaterii polskiej oraz potęgą i wielkością XVII - wiecznej Polski.

Z ciekawostek napiszę że do budowy pałacu zużyto 11 tysięcy ton piaskowca kwarcytowego i 200 tysięcy ton cegieł.

W podziemiach wieży znajduje się do dziś źródełko dające wodę o nazwie Krzyżtopożanka mającą wyjątkowe własności smakowe a nawet lecznicze.

Zakochaliście się już w moim zamku? zachęcam do zwiedzania, bo warto.

Źródła historyczne: tu i tu.